Zielona granica, reż. Agnieszka Holland / fabuła / 2023 / 147 min. / Belgia, Czechy, Francja, Polska
Jeden z najważniejszych i najszerzej omawianych filmów w polskich mediach w ostatnich latach. Agnieszka Holland zabiera nas w stronę granicy polsko-białoruskiej i panującego tam kryzysu humanitarnego. Ówczesne polskie władze określiły nagrodzoną na MFF w Wenecji „Zieloną granicę” mianem „obrzydliwego paszkwila”, a przed seansami kinowymi proponowano wręcz projekcję specjalnego rządowego spotu, który odnosiłby się krytycznie do treści dzieła. Jak stwierdziła w jednym z wywiadów ceniona reżyserka: „Zależało nam na tym, żeby pokazać kompleksowość tej sytuacji, złożoność ludzkiej natury i wyborów, przed którymi stoimy. Żeby w filmie nie było ani grama propagandy. (…) Chciałam, żeby film miał maksymalną wiarygodność. Na wszystko, co pokazuję na ekranie, mam papiery”.
To, co się działo (i tak naprawdę wciąż w dzieje) na pograniczu polsko-białoruskim pozostawało przez dłuższy czas wielką niewiadomą Media narodowe – za sprawą ksenofobicznej narracji – odgrodziły wielu Polaków i Polek od rzeczywistości dramatu uchodźczego. Na granicy wprowadzono stan wyjątkowy, a z tzw. czerwonej zony („zony zakazanej”) wypychano dziennikarzy, filmowców medyków, aktywistów, przedstawicieli organizacji humanitarnych. W efekcie mieszkańcy Podlasia zaczęli się zastanawiać czy podanie butelki wody spotkanemu przypadkiem w lesie uchodźcy nie jest przestępstwem, działaniem antypatriotycznym wręcz.
Holland w sposób niemalże dokumentalny podchodzi do tej „apokalipsy codzienności”, egzystencjalnego limba, w którym przyszło trwać przede wszystkim uchodźcom z Syrii czy Afganistanu. Za sprawą czarno-białych zdjęć polska reżyserka portretuje świat, w którym bolesny absurd i zerojedynkowość zaistniałej sytuacji (dobro/zło, współczucie/wrogość, życie/śmierć) daleki jest od jakichkolwiek odcieni szarości. W „Zielonej granicy” mamy do czynienia zresztą z potrójnym trybem opowiadania: nieomal nieobecnej w ówczesnej polskiej debacie perspektywy przerzucanych z miejsca na miejsce uchodźców (1), relacji ryzykujących własnym zdrowiem aktywistów i aktywistek (2), a także obserwacją jednego ze strażników przygranicznych (3). Twórczyni zabiera nas w niełatwą, niekiedy bardzo drastyczną podróż, ale nie zapomina o świetle i nadziei (w myśl zasady, że być może to właśnie wiara w lepsze jutro stanowi we współczesnym ekosystemie medialnym najodważniejszy ze statementów). Za sprawą swojego najnowszego filmu Holland przypomina, że zaangażowanie społeczno-politycznie kino może służyć jako cenne narzędzie do odkrawania fragmentów skażonej przemocą i zobojętnieniem rzeczywistości. Takie filmy jak „Zielona granica” stają się drogą do uważności, empatii, pobudzenia umysłów. Bo przecież każdy – niezależnie od pochodzenia, wieku, płci czy wiary – zasługuje na godne życie.
OPIS FABUŁY:
Po przeprowadzce na Podlasie psycholożka Julia (Maja Ostaszewska) staje się mimowolnym świadkiem i uczestnikiem dramatycznych wydarzeń na granicy polsko-białoruskiej. Świadoma ryzyka i konsekwencji prawnych, przyłącza się do grupy aktywistów pomagających uchodźcom, którzy koczują w lasach w strefie objętej stanem wyjątkowym. W tym samym czasie uciekająca przed wojną domową syryjska rodzina i towarzysząca jej nauczycielka z Afganistanu, nie wiedząc, że są narzędziem politycznego oszustwa białoruskich władz, próbują przedostać się do granic Unii Europejskiej. W Polsce los zetknie ich z Julią oraz młodym pogranicznikiem Janem (Tomasz Włosok). Rozgrywające się wokół wydarzenia zmuszą ich wszystkich do postawienia sobie na nowo pytania – czym jest człowieczeństwo?
Projekt – Musimy sobie pomagać: polsko czeska współpraca filmowa podczas 13 edycji Festiwalu Filmowego Hommage a Kieślowski oraz podczas 50 edycji Letniej Szkoły Filmowej w Uherské Hradiště
Zadanie publiczne finansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Forum Polsko-Czeskie na rzecz zbliżenia społeczeństw, pogłębionej współpracy i dobrego sąsiedztwa 2024”
Public task financed by the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland within the grant competition “Polish-Czech Forum to bring societies closer together, enhance cooperation and foster good neighbourship 2024
